O que non está no dicionario

Fútbol:

substantivo masculino

Deporte no que participan dous equipos de once xogadores cada un, que deben, sen valerse das mans e dos brazos, e utilizando especialmente os pés e a cabeza, introducir un balón na portaría contraria, salvando a oposición do outro equipo. Hoxe retransmiten pola televisión un partido de fútbol.

E aí che vai. Esta é a única definición recollida na RAG.

Non é que esperara unha fervenza de acepcións, a verdade. Pero algunha referencia a todo o que rodea este deporte, igual non estaría de máis. Ata o exemplo é reducionista.

Se o penso ben, todos os meus recordos en relación co fútbol beirean esa definición estrita.

Primeiro, sendo pequeneira, ver os partidos que se xogaban no campo de fútbol de Rábade, dende as ventás da casa dos meus avós en Cantalarrana, a penúltima da rúa, xusto a anterior á da Tonalera. Entón, descoñecedora do sentido daquel baile escénico, do que era testemuña dende aquel espazo privilexiado, só a mecánica do movemento, sempre cara a unha das porterías co obxectivo de superar ao porteiro e marcar un gol, era clara para min. A algazara constante dos asistentes -bracexando e berrando sen frecuencia fixa pero con grande intensidade, tamén contribuía ao meu desconcerto interpretativo do fenómeno, supoño.

Non se parecía moito aquilo ao que xogábamos ás veces a rapazada na miña infancia: sen xeito nen concerto, con ou sen porterías, en número variable entre dous e seis ou sete, na mesma rúa, pola que o paso dos vehículos era verdadeiramente anecdótico, e en moitas outras localizacións rurais e semiurbanas -prados sobre todo, pero tamén descampados (coma o antigo Anxo Carro, enfronte do colexio onde estudaba).

Por outra parte, no ámbito do fogar, percibía o interese paterno polas peripecias do Athlétic de Bilbao en distintas competicións e a insólita -para a época- afición futbolística de miña mai, neste caso polo Real Madrid, que mantivo tal cal ata hoxe. Eran dous casos bastante atípicos, a verdade.

Aínda nesa nenez inesquecible, lembro as xoguetas nas festas e a celebrada obriga pola tardiña, de ir ver o partido solteiros contra casados (Silvarrei, Saavedra, Meilán) ou algún outro enfrontamento máis ou menos amigable que tiña por protagonistas, por unha banda, aos mozos da parroquia festexada, e por outra, un equipo doutra parroquia rival.

Logo, xa moceando co Ánxel, ir ver o Bonxe, era moitas veces, a escusa para saír os domingos pola tarde, e mesmo para saír cedo de mañá e ir á feira máis próxima ao campo contrario, cando non se xogaba na casa. E ata no caso contrario, recordo termos chegado directos da Feira do Viño de Chantada case todo o equipo (e boa parte da afección) para xogar o partido de liga correspondente.

Antigo campo de fútbol de Bonxe, ao fin seco. EVA TEIXEIRO

Pero formar parte do público asistente aos partidos tamén foi a oportunidade de tratar con outras afeccionadas, mozas ou mulleres dos xogadores, irmás, nais, veciñas... O mundo das mulleres no fútbol base galego daquela estaba nos lindes do céspede, na ollada máis ou menos atenta de cada unha, na conversa que debullaba as propias vidas enleadas coas dos xogadores, no pasar frío -ata o extremo de acender algún lume nun campo no medio dunha nevarada-, estar á auga, desexar que remate canto antes o encontro para ir "ao quente": tomar algo no local máis próximo. E, xa alí, comentar polo miúdo o encontro, poñer en común cos homes o que ocorrera dentro e fóra do campo de xogo, atender aos resultados dos rivais directos na xornada e, por suposto, enfiar xa o conto cara ao vindeiro partido.

Máis aló do trato coas "da casa", tiña relacións con seareiras de equipos rivais, veciñas da contorna xeográfica moitas das veces, coñecidas de vista, compañeiras de traballo ou estudos unhas, de saídas nocturnas outras... mulleres que igual desexaron tamén ser elas as protagonistas do partido, as xogadoras que pelexaban cada balón, as porteiras, dianteiras, libres, medio centros, árbitras...

E sempre, as pequenas grandes cousas que sinalaban a importancia do fútbol nas nosas vidas: un anuncio no xornal de mediados de outubro de 2000 -"Mariluz cambia de equipo"-, o día que casaba cun xogador e membro da directiva do Taboada, Canti. Sei que houbo unha chanza semellante na pancarta que a el lle puxeron á saída da súa localidade nesa mesma data. Daquela todo se medía en termos futbolísticos: as relacións, os tempos, as vidas.

Anos despois, cando as lesións do meu compañeiro o levaron cara a outras actividades deportivas, fun perdendo o interese polo fútbol (polos partidos televisados nunca o tivera), pero aínda manteño boísimos recordos de tardes de fin de semana no Eliseo da Milagrosa seguindo a xornada na compaña de memorables futboleiros; tamén da asistencia a un Celta de Vigo – Real Madrid como acompañante entusiasta, ou a algún partido do Lugo, cando peta menos o aire e fai bo. Máis recentemente, lembro algunha viaxe para arroupalo fóra (o que no meu caso viña sendo máis por afán turístico que futbolístico) na que o pasamos de medo coa xente da peña Lugoslavia.

En fin, o fútbol era tamén o xeito de socializar, de festexar, de mocear, de divertirse ao aire libre, de atopar un traballo, de mudar de pensamento, de pasalo ben e de sufrir individual e colectivamente.

En todos estes fíos da memoria vese ben que o fútbol en si mesmo, era -é aínda ás veces, segundo a categoría- case o de menos. O verdadeiramente importante era o que se xeraba ao seu redor: a festa, o grupo, a xeira compartida nos preparativos e na celebración posterior tanto da victoria coma da derrota (algo máis modesta no segundo caso, e non sempre).

Pero todo isto non colle na definición estrita de ningún deporte.

Que dicir do futbolín, outro eixo fundamental da cultura popular galega contemporánea, termo que a RAG nin sequera recoñece. Vaiche boa.

Eva Teixeiro

(publicado por Canti orixinalmente en Entreno diario)