O Rocha, dandi da Milagrosa

"O adestramento, a alimentación e algo máis de descanso así, como o veleno da alta competición, para un rapaz que vía un desafío en cada lance, fixeron del un xogador aplaudido por todos os campos da Península. Rendidos ao eléctrico iconoclasta que discutía cos árbitros, cos contrarios ou cos compañeiros e marchaba do campo insultando aos seareiros; un regueiro de pólvora ao seu paso, sempre co plan de fuga na cabeza".

HAI QUEN non dorme por falta de sono, outros non o fan por elegancia. Foi este o caso do Rocha, dandi da Milagrosa sen sabelo. Vivía no Barrio Feijoó, onde medrou meu pai canda meus avós, en Lugo. Botou a infancia o Rocha entre baixar ao río polo verán e subir fascinado os chanzos da escaleira. Co pulso acelerado cara á Avenida da Coruña, onde os meniños vían chegar o camión do peixe directo da cidade herculina ao lonxe, debuxado no horizonte aló, contra o Alto de Garabolos; o motor a renxer entre as pezas de xeo que ían caendo ao seu paso. Os nenos berraban enfebrecidos e sempre había algunha liorta onde probar os dentes. Ou ir ver as proezas do Mejuto e do Petisco, atletas e almas xemelgas. Coma el, mantiñan un pulso constante co lume da vida: saltaban de riba dos trens de mercadorías cando estes chegaban a Lugo, ao seu paso pola Ponte Romai.

El tíñao. Era o que Lorca chamaba 'o duende', ao ver tocar os flamencos e que os negros de New Orleans nomearan 'swing', o 'shi' dos chineses segundo Cunqueiro e que sería o xeito dos galegos, como improbábel corpus argumental dunha teoría inexistente: a do misterio que foxe duns corpos aos outros. Atravesar o tempo. Aqueles rapaces tiñan xeito a esgalla. Sempre máis lonxe, máis alto. Máis forte. Máis pobre. Unha aposta imprecisa á que os levaba seu instinto aquel e a forza da mocidade contra o mundo ao que naceran. Marchaban á Coruña na adolescencia infinda por este mesmo sistema temerario e suicida: ver xogar o Deportivo, buscar aventuras polos xardíns do Méndez Núñez. Noutras ocasións ían na dirección contraria, gastar o pouco diñeiro que tivesen a Ponferrada, diante da mirada abraiada e divertida dos cativos do barrio para os que eran ídolos auténticos.

E se o Mejuto e o Petisco eran os protagonistas indiscutíbeis do salto na Ponte Romai, cara o barranco de Friás, o Rocha non tiña parangón nos partidos de fútbol que se disputaban até que a escuridade marcaba a fin do tempo regulamentario, no Campo das Mantequerías. Xa só existían no pensamento dos participantes os límites do terreo de xogo, sombras na noite estrelecida.

O Rocha viña dunha familia ben humilde: era fibroso, delgado e forte, de trazos afiados e mirada incisiva, ben parecido, mullereiro, predisposto ao trago. A voz ronca e o tabaco negro. Fora educado na rúa, en cada esquina e sen canción. No campo de xogo, libre ao fin, non tiña rival. O balón acaíalle coma unha prolongación natural dos pés, e onde os outros quedaban ás escuras, viraba imaxinativo o Rocha e inventaba un pase, un disparo imprevisíbel, un caneo xenial; bailaba sobre os rivais, agora manequíns, debuxando xogadas, como un anacrónico esteta rescatado dos salóns de París, collido da man da tarde e ben atento ao son das musas. Cando ingresaba na área, o Rocha mudaba no perfecto verdugo sen piedade. Unha cabezada ou un golpeo seco e o partido costa arriba para o equipo contrario.

Debutou co Milagrosa, un dos equipos de barrio máis importantes da cidade. Tanto talento non podía pasar desapercibido entre as bebedeiras nocturnas e os traballos ocasionais para saír adiante, sempre o fútbol no maxín. Ao pouco deu o o salto ao Lugo, onde afinou o seu talento natural, ateigado de insomnios e demos e noites en que o sol se puña até dúas veces. O adestramento, a alimentación e algo máis de descanso así como o veleno da alta competición, para un rapaz que vía un desafío en cada lance, fixeron del un xogador aplaudido por todos os campos da Península. Rendidos ao eléctrico iconoclasta que discutía cos árbitros, cos contrarios ou cos compañeiros e marchaba do campo, insultando aos seareiros; un regueiro de pólvora ao seu paso, sempre co plan de fuga na cabeza. E danzaba coa pelota ao ritmo das coplas de Farina, que se berraban polos antros da Rúa do Carme, nas canfurnadas de vitoria, ou cando se choraban as miserias coa derrota.

Chegado o momento, a ninguén lle sorprendeu a nova de que o Valencia quixese facerse cos seus servizos. Un novo talento que parecía non ter límites. Era el mesmo quen movía unha e outra vez os marcos dunha axitada existencia que non sabía de leiras. As vidas de moitos de nós cambalean en momentos chave nos que se debese dicir non. Dalgún xeito precipitan para sempre o desenlace das mesmas. Pero o Rocha sempre dixera si. Si; á voluptuosidade e á entrega hedonista, no xogo, na noite, na bebedeira, aló onde houbese unha borda pola que tiralo todo. Si; ao perigo que roldaba sempre no ambiente coa súa presenza, oculto atrás do seu sentido do humor. Nunca se soubo se aquela fuxida xenial cara diante do Rocha fora por unha ferida de amor, ou tan só era unha imprecisa e vaga melancolía coa que todos nacemos, pero que só uns poucos lembran. O día en que o Rocha marchou para Valencia, foi despedido coma un auténtico heroe no corazón do Barrio Feijoó, o particular Five Points deste barrio obreiro, no cruce da rúa San Antonio coa San Vicente e coa rúa Juana Ibarborou. Estoutro era un camiño sen nome que baixaba á Ponte Romai. Pechaba o quinteto a rúa Río Parga, un pobre canellón sen saída de non máis de vinte metros de longo, que se cadra silandeiro, falaba do curto percorrido que lle agardaba a moita daquela xente. Os nenos tiraban do Rocha na barafunda, algunha moza choraba bágoas furtivas e onde o Petisco e o Mejuto vían as formas certas dunha sorte de traizón, a xente maior despedía orgullosa o rapaz díscolo e sensíbel, un home bo, preso das súas paixóns.

O Rocha marchou en bus até Madrid e dende alí foi a Albacete, onde faría noite na súa viaxe ao sur. A gloria agardaba. E non se sabe se polas luces do descoñecido ou polos bares que sempre son o mesmo e repetido, o Rocha fixo unha vez máis que sabía: a entrega sen límite até o asubío final, desta volta anunciado pola amante inoportuna do bardo, a claridade. Segundo os cálculos dos entendidos no tema, o Rocha debeu chegar a Valencia cara o solpor do día seguinte, nun estado deplorábel. Os dirixentes do club ché prescindiron dos seus servizos. Mandárono no primeiro autobús de volta a Lugo.

Malia todo, a vida continuou e o Rocha seguiu a facer o que mellor sabía, xogar e troulear, pasaron os anos. Nos seus últimos tempos en activo, case con corenta, facía tamén de adestrador e contaba meu pai que ao dar a aliñación, só dicía dez nomes. Nunha ocasión un dos rapaces preguntoulle: e logo Rocha, co once non xoga ninguén? E el respondeu: co once xoga o Rocha, carallo! Veña pró campo, chaval!

Xa nos anos oitenta, eu non tería máis de oito ou nove anos, o Rocha acompañaba os equipos de veteranos nos partidos que se disputaban polos incertos campos das parroquias de toda a volta: Complesa e o campo de Santa Comba —co pau da luz de quita e pon—, Nadela, As Gándaras e Albeiros, Guitiriz polas festas —xa sen o carballo que presidía o círculo central nos anos corenta e contra o que se estrelara Celestino Fernández de la Vega— e todos os outros… Á volta dos partidos de mañá dos sábados, os xogadores da Illán, meu pai incluído, ingresaban directos do coche ás duchas da panadaría por entre os fornos e os sacos de fariña, co titilar metálico dos tacos e o arrecendo do pan —imaxe e olores que xa nunca puiden esquecer— namentres o Rocha me preguntaba fóra na rúa se me gustara o partido. Despois achegabámolo até o Rouco, o estanco da Avenida da Coruña, onde baixaba ás présas e lle pedía algo a meu pai, que sempre lle daba: e non terás por aí algo, ho? É pra invitar os amigos, que case é unha vergonza… E entregábase o Rocha unha vez máis ao naufraxio da Milagrosa, aló polos bazares da noite.

Lois Pérez

(publicado por Canti orixinalmente en Entreno diario)

(Publicado previamente en Galiciae, 07 febreiro 2018)